Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εποχή , 5/10/2004

Ο αυτόνομος, εξεγερμένος Δήμος των Ζαπατίστας  Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν μαζί με την Ελληνική Καμπάνια ένα Σχολείο για την Τσιάπας εγκαινίασαν το Κέντρο Επιμόρφωσης Δασκάλων στην κοινότητα Κουλέμπρα, στα Μόντες Ασούλες της Τσιάπας, στις 5 και 6 Αυγούστου 2004. Μια υποδειγματική προσπάθεια 4 χρόνων ολοκληρώθηκε. Η Εποχή συζήτησε με 3 μέλη της Καμπάνιας και μεταφέρει στους αναγνώστες και αναγνώστριές της τη συγκλονιστική εμπειρία που έζησαν οι 129 Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, συγκροτώντας 22 ομάδες αποστολής στη μακρινή ζούγκλα του Μεξικού. Ελπίζουμε ότι αυτή η πρωτοβουλία αλληλεγγύης όπως και ο τρόπος που οι Ζαπατίστας κάνουν πολιτική  θ’ αφήσουν το αποτύπωμά τους και στον τρόπο που εμείς εδώ βλέπουμε τα πράγματα, συμμετέχουμε σε συλλογικές προσπάθειες και οργανώνουμε τους δικούς μας αγώνες

Ερώτηση  :    Μια προσπάθεια 4 χρόνων ολοκληρώθηκε.

Μιλείστε μας αρχικά για το σχολείο.

Απάντηση :  Δεν είναι ακριβώς σχολείο αλλά ένα Κέντρο επιμόρφωσης δασκάλων, ένα σύνολο εγκαταστάσεων 1.600 τ.μ. συνολικά που αποτελείται από αίθουσες διδασκαλίας 600 τ.μ., κοιτώνες 500 τ.μ., βιβλιοθήκη, κουζίνα, τραπεζαρία και χώρους υγιεινής.

Το σχέδιο έγινε στην Ελλάδα, ήταν η διπλωματική εργασία δύο φοιτητών της Αρχιτεκτονικής Σχολής ΕΜΠ των Σταύρου Σοφιανόπουλου και Γιάννη Πύλουρη με την επίβλεψη της καθηγήτριας Άννυς Βρυχέα. Τον Νοέμβριο του 2001 ξεκίνησε η κατασκευή του σχολείου αφού είχαν γίνει όλες οι απαραίτητες συνεννοήσεις με τους συντρόφους Ζαπατίστας  του αυτόνομου εξεγερμένου δήμου Ρικάρντο Φλόρες Μαγόν του Μεξικού.

Έχει σημασία το γιατί διάλεξαν αυτό το σχολείο, τι το ιδιαίτερο έχει σε σχέση με άλλα σχέδια που είχαν δει. Θέλουν, όπως ισχυρίζονται και είναι αλήθεια, να φτιάξουν μια καινούρια εκπαίδευση από την αρχή. Πιστεύοντας ότι αυτή η θέση πρέπει να αντικατοπτρίζεται στους χώρους του σχολείου επέλεξαν το σχέδιο που κατά τη γνώμη τους πληρούσε τις προϋποθέσεις.  Οι αίθουσες π.χ. του σχολείου είναι 6 εξάγωνα που δένονται μεταξύ τους σε μορφή κυψέλης. Αυτό δίνει τη δυνατότητα να βλέπουν ο ένας το πρόσωπο του άλλου, να βλέπονται όλοι μεταξύ τους αντί να κάθονται στη σειρά. Προσπαθούν να στήσουν μια εκπαίδευση της εξέγερσης, της απελευθέρωσης, μια αυτόνομη εκπαίδευση από την αρχή και σ’ αυτό εμείς τους στηρίξαμε κτίζοντας μαζί τους το σχολείο.

Ερώτηση  :    Να πούμε για το κτίσιμο του σχολείου.

Απάντηση :   Η διαδικασία κτισίματος του σχολείου είναι το πιο σημαντικό. Πρώτ’ απ’ όλα να μιλήσουμε για τις συνθήκες. Το ηλεκτρικό ρεύμα έφτασε δύο μήνες πριν τα εγκαίνια επομένως οι εργασίες γίνονταν επί τρία χρόνια χωρίς ρεύμα, χωρίς μηχανήματα που κόβουν ευκολότερα τα πάρα πολύ σκληρά ξύλα της κατασκευής. Είχαμε μικρά πριόνια, τα ξύλα κόπηκαν και καρφώθηκαν με τα χέρια.

Το σχολείο έχει μια βάση τοίχων ύψους 1 μ. από τσιμέντο με πέτρα που βγήκε από το διπλανό βουνό με σκαρπέλο ενώ το ανακάτεμα των υλικών έγινε με το φτυάρι. Τα υλικά είναι τσιμέντο, ξύλο και τσίγκος για την επικάλυψη των στεγών.

Ερώτηση   :   Πως οργανώθηκαν οι ομάδες εργασίας ;

Απάντηση  :  Δούλεψαν περίπου 120 Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, δημιουργώντας ομάδες αλληλεγγύης στο πλαίσιο της Καμπάνιας ένα Σχολείο για την Τσιάπας, που άλλαζαν βάρδια ανά μήνα για 3 χρόνια. Παράλληλα δούλεψαν πάνω από 1000 Ζαπατίστας απ’ όλα τα χωριά του Δήμου. Σύμφωνα με τη φιλοσοφία τους της συλλογικής εργασίας, κάθε χωριό στέλνει κάποιους άνδρες – να το πούμε αυτό, άνδρες όταν πρόκειται για οικοδομικές εργασίες – που τους λέει «θα πάτε εκεί» χωρίς καν να ξέρουν για ποια ακριβώς εργασία πρόκειται.

 Ερχόντουσαν λοιπόν ομάδες  10 -15 ατόμων από τις διπλανές ή μακρινές κοινότητες.  Έφταναν με τζιπ ή με τα πόδια – περπατούσαν ακόμα και 2 μέρες, δούλευαν για το σχολείο και επέστρεφαν στις κοινότητες για να συνεχίσουν τη δουλειά στο χωράφι τους.       

Ερώτηση  :    Πως προχώρησε η εφαρμογή των σχεδίων στην πράξη ;

Απάντηση  :  Όταν ξεκινήσαμε  υπήρχαν απλώς σχέδια μιας διπλωματικής εργασίας χωρίς να είναι σαφείς οι λεπτομέρειες της κατασκευής. Είχαμε μπροστά μας ένα τεράστιο έργο. Όλοι οι ξένοι καλεσμένοι μας, τώρα στα εγκαίνια, μίλησαν για ένα Φισκαράλντο και ήταν πράγματι έτσι. Φισκαράλντο είναι το καράβι που μεταφέρει μια όπερα στον Αμαζόνιο  και μη μπορώντας να περάσει σε κάποιο σημείο τοποθετείται πάνω σε ράγες ώστε να καταφέρουν να το μετακινήσουν.

Στην πορεία του κτισίματος υπήρξαν πάρα πολλά προβλήματα που έπρεπε να λυθούν επί τόπου από διαφορετικούς ανθρώπους από την Ελλάδα και από τις κοινότητες, όχι από τους μελετητές. Το σχολείο είναι, λοιπόν, συνδιαμόρφωση όλων αυτών των διαφορετικών ανθρώπων που έκτιζε ο καθένας και η καθεμιά πάνω στις λύσεις των προηγούμενων. Κρατήθηκε η φιλοσοφία της μελέτης αλλά το σχέδιο έχει αλλάξει πολύ στην πράξη αποτελώντας και ένα παράδειγμα για το πως μπορεί να παραχθεί χώρος με άλλο τρόπο από αυτόν που γνωρίζουμε :  όχι αρχιτέκτονας, εργολάβος και εργάτες που εκτελούν αλλά μια συλλογική διαδικασία.

Και πόση συμβολική δύναμη διαθέτει αυτός ο χώρος που έχει παραχθεί μέσα από τέτοιες σχέσεις και έχει παράξει και ο ίδιος σχέσεις. Όλοι, άνδρες και γυναίκες, στην Τσιάπας νιώθουν το σχολείο πολύ δικό τους. Τόσο οι Έλληνες, πλην ελάχιστων αρχιτεκτόνων ή πολιτικών μηχανικών, όσο και οι άνθρωποι από τις κοινότητες δεν είχαμε ιδέα από κατασκευή. Ακόμα και ο υπεύθυνος της επίβλεψης εκ μέρους των Ζαπατίστας ήταν ξυλουργός, έφτιαχνε μόνο καρέκλες και τραπέζια και δεν ήξερε να διαβάζει σχέδια.

Συνολικά  από την Ελλάδα έφτασαν στο Μεξικό 22 ομάδες 129 ανθρώπων. Μέσα στα τρία χρόνια αναπτύχθηκε, αργά και δύσκολα, μια βαθιά σχέση που σήμερα κρατά γερά.

Ερώτηση : Μιλείστε μας για τη γιορτή των εγκαινίων. Ποιος κόσμος συγκεντρώθηκε στην κοινότητα Κουλέμπρα ;  Πως ήταν το πρόγραμμα ;

Απάντηση  :   Σαν καμπάνια καλέσαμε 80 Ομάδες Αλληλεγγύης από την Ευρώπη και τον κόσμο και Ομάδες για την Εκπαίδευση από το Μεξικό, το Πανεπιστήμιο των Μητέρων της 1ης Μάη  της Αργεντινής και το Ιθαγενικό Πανεπιστήμιο του Εκουαδόρ.

Το πρόγραμμα συνδιαμορώθηκε από εμάς και τις κοινότητες. Από τη μεριά μας οργανώσαμε μια έκθεση που παρουσιάζει τη διαδικασία κατασκευής του σχολείου και συγκέντρωσης των χρημάτων καθώς και μια άλλη για την Ελλάδα – την ιστορία, τους αγώνες κ.λ.π. Επίσης οργανώσαμε μια συζήτηση για την εκπαίδευση. Οι Ζαπατίστας πρόσθεσαν στο πρόγραμμα ότι γίνεται σε μια συνηθισμένη Ζαπατίστικη γιορτή : αγώνες μπάσκετ και ποδοσφαίρου, μουσική, θέατρο, απαγγελίες ποιημάτων , μια χορογραφία που εκτέλεσαν Ιταλοί και Μεξικάνοι μαζί.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρόγραμμα είχε τρεις τεράστιες σφραγίδες μεταξύ των οποίων και της παράνομης επαναστατικής επιτροπής. Η διήμερη γιορτή ξεκίνησε με ανύψωση της Μεξικάνικης και Ζαπατίστικης σημαίας. Μέχρι το απόγευμα γίνονταν αγώνες. Ετοιμάστηκαν 2 γεύματα δωρεάν για όλους με το κρέας 4 αγελάδων και πολλά λαχανικά.

Την πρώτη μέρα έγινε η τελετή των εγκαινίων που συνδύαζε στοιχεία της ιθαγενικής, της καθολικής και της ζαπατίστικης παράδοσης. Οι παπάδες εκεί μιλούν συνέχεια για τους αποκλεισμένους και τις αποκλεισμένες. Μπροστά αυτοί, μαζί με κιθάρες, και πίσω 1000 άτομα γυρίσαμε σε όλες τις πόρτες του σχολείου που ήταν στολισμένες με βάγια και κόψαμε 18 κορδέλες. Ακολούθησαν ο χαιρετισμός της ελληνικής επιτροπής και μια δική μας ομιλία εναντίωσης στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004, έχοντας μπροστά μας έναν έμπρακτο αντίλογο στον πολιτισμό που διαμορφώνουν. Μετά μίλησαν από τις κοινότητες οι υπεύθυνοι της εκπαίδευσης, της υγείας, οι δάσκαλοι και οι δασκάλες και ακολούθησε χορός μέχρι τις 7.00 το πρωί.

Τη δεύτερη μέρα στη συζήτηση για την εκπαίδευση μίλησε πολύς κόσμος. Οι αρχές του χωριού για το πρόγραμμα «το σποράκι του ήλιου» , εκπρόσωποι από τις ξένες ομάδες και τους αυτόνομους θεσμούς εκπαίδευσης. Βασικό ερώτημα είναι το πως οι ιθαγενικοί λαοί θα κτίσουν μια αυτόνομη εκπαίδευση γιατί τη σημερινή την έχει ποδοπατήσει ο κυρίαρχος πολιτισμός και ισοπεδώσει ο νεοφιλελευθερισμός.

Το απόγευμα έγινε η τελετή απονομής των διπλωμάτων των δασκάλων της πρώτης γενιάς που βγήκαν από το σχολείο. Στα διπλώματα δεν υπάρχει βαθμός, είναι ένα τεράστιο κείμενο που αναφέρεται στην ελπίδα ο λειτουργός που θα βγει από το σχολείο να είναι χρήσιμος στην κοινωνία, να μπορεί να λύνει τα προβλήματα κ.λ.π. Ένα μανιφέστο, θα μπορούσαμε να πούμε, για τον ρόλο της εκπαίδευσης. Μετά ξανά χορός μέχρι το πρωί. Στ’ αλήθεια ξημεροβραδιάζονται χορεύοντας.

Στη γιορτή ήρθαν τελικά άνθρωποι από τη Γαλλία, την Ισπανία, τη Δανία, την Ιταλία, την Αυστρία, τις ΗΠΑ, και φυσικά από την Ελλάδα και το Μεξικό. Εκτός όμως των ομάδων που προσκάλεσε η καμπάνια ήρθαν πολλές αποστολές μόνες τους. Ήταν μια πολύ ωραία τρέλα, κατέφθανε συνεχώς κόσμος και συμμετείχε στη γιορτή. Το βράδυ άνοιξαν όλοι οι χώροι του σχολείου και ο κόσμος μπήκε να κοιμηθεί. Άλλοι έμειναν τριγύρω σε σκηνές, αιώρες, και υπνόσακους.

Ερώτηση :  Τι συμβολίζει αυτή η διήμερη γιορτή των εγκαινίων ;

Απάντηση :  Η γιορτή είχε για τις κοινότητες τεράστια σημασία. Ήταν η απόδειξη και η δημοσιοποίηση προς τα έξω ότι υπάρχουμε, είμαστε ολοζώντανοι και κτίζουμε την αυτονομία μας. Στο Δήμο αυτό, το 1998, ο στρατός κατέστρεψε το Δημαρχείο την ημέρα των εγκαινίων του. Η τωρινή γιορτή ήταν απόδειξη ότι τα κατάφεραν να συνεχίσουν. Κι αν ο στρατός κάψει το σχολείο εμείς θα συνεχίσουμε, λένε, γιατί η αυτόνομη εκπαίδευση  είναι κάτι πέρα από τα κτίρια.

Μια τελετή στεριώνει, επίσης, την προσπάθεια στο εσωτερικό της κοινότητας και των ανθρώπων. Όσοι φτάνουν για να εκπαιδευτούν και να γίνουν δάσκαλοι και δασκάλες έχουν ν’ αντιπαλέψουν πολλά, την απόσταση, τη φτώχεια. Οι γυναίκες έχουν ν’ αντιμετωπίσουν επιπλέον τις ίδιες τις οικογένειές τους. Πιστεύουν όμως σ’ αυτό που κάνουν και η τελετή των εγκαινίων και της απονομής των διπλωμάτων ήταν η αναγνώριση όλων αυτών των αγώνων που έχουν δώσει.

Εμείς από την Ελλάδα βρεθήκαμε εκεί γιατί, πρώτ’ απ’ όλα, έχοντας εργαστεί 3 χρόνια, θέλαμε τώρα να το γιορτάσουμε. Θέλαμε, επίσης, ν’ αναδείξουμε ένα πολιτισμό στον αντίποδα αυτού των Ολυμπιακών Αγώνων. Τέλος το σχολείο έγινε στην πορεία ένας τόπος συνάντησης ανάμεσα στην ελληνική ομάδα και τις κοινότητες. Αυτή τη σχέση που κατακτήσαμε θέλαμε να την επικοινωνήσουμε και με άλλους ανθρώπους από όλο τον κόσμο.