Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Γαλέρα νο36, 2009

Το master plan επιβεβαιώνει τις αιτιάσεις όλων όσων αντιδρούν στη διπλή ανάπλαση Βοτανικού-Λ. Αλεξάνδρας.

Η ειδική µελέτη (master plan) για τη λεγόµενη διπλή ανάπλαση Bοτανικού – Λ. Aλεξάνδρας επιβεβαιώνει µε τον χειρότερο δυνατό τρόπο όσους, όπως η «Ανοιχτή Πόλη» και η Επιτροπή Πολιτών για τη Διάσωση του Ελαιώνα, εδώ και χρόνια αντιτίθενται στην τεράστιας κλίµακας κερδοσκοπική παρέµβαση στον Ελαιώνα.

Μέχρι σήµερα, οι αποφάσεις τού Δηµοτικού Συµβουλίου για τις πολεοδοµικές διευθετήσεις, τις εξαγορές γης, τις εγκρίσεις περιβαλλοντικών και κυκλοφοριακών µελετών, λαµβάνονταν χωρίς τα στοιχειώδη σχέδια που περιλαµβάνει το master plan. Η επιχειρηµατολογία τού δηµάρχου κ. Κακλαµάνη και της πλειοψηφίας τού Δηµοτικού Συµβουλίου, απλοϊκή και λαϊκιστική, στηριζόταν στο δίπολο: ή θα µείνει ο χώρος τής παρέµβασης στον Ελαιώνα ως έχει ή θα γίνει το τερατώδες αθλητικοεµπορικό – γραφειακό συγκρότηµα, µε διπλάσιο συντελεστή δόµησης (1,6) από τον µεγαλύτερο επιτρεπόµενο συντελεστή στην περιοχή (0,8).

Φυσικά, υπάρχει ο τρίτος δρόµος: η εφαρµογή τού Προεδρικού Διατάγµατος του 1995, που διευθετεί τις παραγωγικές δραστηριότητες και εξοικονοµεί ένα ποσοστό τής τάξης τού 35% τής συνολικής επιφάνειας σε πράσινους χώρους από εισφορές γης και απαλλοτριώσεις. Αυτό σηµαίνει υλοποίηση του διατάγµατος στην πράξη µε τα κατάλληλα σχεδιαστικά εργαλεία (διευθετήσεις ιδιοκτησιών, σχεδιασµός τού δηµόσιου χώρου κ.λπ.), δυνατότητα, που, όµως, εκκρεµεί µε ευθύνη τού ΥΠΕΧΩΔΕ και του Δήµου. Το αποτέλεσµα είναι να εµφυτεύονται συνεχώς χρήσεις ανάλογες της λεγόµενης ανάπλασης και η περιοχή να µετατρέπεται χωρίς σχέδιο εφαρµογής, άρα µε τη µεγαλύτερη δυνατή κερδοσκοπία των ιδιωτικών κεφαλαίων, σε περιοχή τριτογενών χρήσεων, εκτοπίζοντας τη σηµερινή παραγωγική δραστηριότητα, άτακτη µεν αλλά απολύτως απαραίτητη για την εξισορρόπηση της παραπαίουσας ελληνικής οικονοµίας.

Οι παραπάνω διαδικασίες χαρακτηρίζουν, όχι µόνο στον Ελαιώνα αλλά σε όλο τον αστικό χώρο, τη λεγόµενη αγορά γης και ακινήτων (real estate market) και αποδίδονται µε την κοµψή ορολογία gentrification = εξευγενισµός ή εξωραϊσµός µιας περιοχής, ο οποίος συντελείται σε όφελος του τραπεζικού, κατασκευαστικού και µεγάλου εµπορικού κεφαλαίου.

Το κεφάλαιο αγοράζει κοψοχρονιά απαξιωµένη γη, εκτοπίζοντας προηγούµενες χρήσεις και ιδιοκτήτες, εγκαθίσταται µε προµετωπίδα την ανάπλαση και καρπώνεται την παραγόµενη υπεραξία. Στο ελληνικό παράδειγµα του Ελαιώνα, η ΠΑΕ Παναθηναϊκός εγκαθίσταται σε αποχαρακτηρισµένο πράσινο χώρο και κερδίζει λόγω των χαριστικών πολεοδοµικών ρυθµίσεων και της εισφοράς γης και δηµόσιου χρήµατος από τον Δήµο Αθηναίων, χωρίς να καταβάλλει κανένα αντίτιµο. Αντίθετα, ο Δήµος Αθηναίων εµπλέκεται και ο ίδιος σε επιχειρηµατικές δραστηριότητες, καταχρεώνοντας τους δηµότες του µε εκατοντάδες εκατοµµύρια ευρώ, που αναπαράγουν και πολλαπλασιάζουν την περιβαλλοντική κρίση.

Το master plan περιγράφει αυτές τις διαδικασίες και τις θεωρεί θετικές, δηλώνοντας ρητά ότι η λεγόµενη ανάπλαση του Ελαιώνα θα λειτουργήσει ως κινητήριος µοχλός για τον περαιτέρω εξωραϊσµό τής περιοχής. Αυτή, αν τελικά το σχέδιο υλοποιηθεί, θα είναι µια πολύ αρνητική εξέλιξη.

Η περίπτωση της Λεωφόρου

Το (φαινοµενικά) παράλογο είναι ότι όλη η επιχείρηση γίνεται µε το πρόσχηµα ότι η ΠΑΕ Παναθηναϊκός παραχωρεί τον χώρο τής Αλεξάνδρας. Όµως, και η ίδια η µελέτη τού master plan διατυπώνει µε σαφήνεια αυτό που από την πρώτη στιγµή έχουµε πει όχι µόνο εµείς, ως «Ανοιχτή Πόλη», αλλά και ο κ. Κακλαµάνης, σε µια στιγµή έκρηξης λόγω ασυµφωνίας µε τον ερασιτέχνη Παναθηναϊκό. Ότι, δηλαδή, από πουθενά δεν προκύπτει ότι ο Παναθηναϊκός θεµελιώνει ιδιοκτησιακό ή άλλο δικαίωµα στην Aλεξάνδρας. Έτσι, η εµπλοκή τού Δήµου στον Bοτανικό και οι απίστευτες παραχωρήσεις στην ΠAE είναι πολιτική επιλογή υπέρ των µεγάλων επιχειρηµατικών συµφερόντων και όχι νοµικά τεκµηριωµένη δέσµευση. Στη σελίδα 24 τού master plan, στην παράγραφο µε τίτλο «H εγκατάσταση στη Λεωφόρο», περιγράφεται µε σαφήνεια ότι ο Παναθηναϊκός εγκαθίσταται στον χώρο τού Δήµου Περιβόλα, τον οποίο και διαµορφώνει σε γήπεδο, το 1920. Δεν αγοράζει τον χώρο, αλλά του παραχωρείται. Υπάρχει παραχωρητήριο; Για πόσα χρόνια; Tι δεσµεύσεις ανέλαβε, αν ανέλαβε, τότε ο Δήµος; Η δηµοτική αρχή οφείλει να φέρει στο Δηµοτικό Συµβούλιο όλα τα στοιχεία που θεµελιώνουν το είδος των υποχρεώσεων, αν υπάρχουν, προς τον Παναθηναϊκό. Δεν το πράττει, άρα επιβεβαιώνεται ότι νοµικά κατοχυρωµένα δικαιώµατα της ΠΑΕ δεν υπάρχουν.

Ως προς το ειδικότερο περιεχόµενο του σχεδίου, ξεκινώ από τη Λ. Aλεξάνδρας, γιατί γι’ αυτήν δεν είχαµε κανένα στοιχείο µέχρι τώρα. Το master plan δεν αφορά την ανάπλαση, όπως ορίζει το Ρυθµιστικό Σχέδιο Αθήνας, της ευρύτερης περιοχής Kουντουριώτικα, αλλά τη µετατροπή τού χώρου τού γηπέδου τού Παναθηναϊκού, εµβαδού 20 στρεµµάτων, σε ένα τεράστιο υπόγειο πάρκινγκ 700 αυτοκινήτων, δηλαδή 17,5 στρεµµάτων, µε πράσινο στην ταράτσα του.

Με ποια λογική έρχονται στο κέντρο τής πόλης 700 αυτοκίνητα, όταν µάλιστα, όπως λέει η µελέτη, υπάρχουν κοντά χώροι στάθµευσης και σταθµοί µετρό; Δεν πρόκειται για εξυπηρέτηση των κατοίκων, γιατί κάτι τέτοιο δεν αναφέρεται, αλλά για επιχειρηµατικές δραστηριότητες του Δήµου, σε συνεργασία µε ιδιώτες για την κατασκευή και εµπορία τού χώρου στάθµευσης. Πάλι ο Δήµος, µε πρόσχηµα την ανάπλαση, γίνεται ο υποκινητής µιας ιδιωτικής επένδυσης. Το master plan λέει, επίσης, ότι ο συντελεστής δόµησης που εξοικονοµείται θα πάει αλλού, θα αξιοποιηθεί εµπορικά. Εποµένως, καµιά αποφόρτιση δόµησης στο σύνολο της πόλης δεν θα προκύψει.

Ειδικότερα στοιχεία για τον Βοτανικό: Η λεγόµενη ανάπλαση δεν έρχεται να πρασινίσει τον τόπο, έρχεται να οικοδοµήσει τα περισσότερα δυνατά τετραγωνικά µε σκοπό το κέρδος (70.000 τ.µ. Mall Βωβού, 42.000 τ.µ. κτίριο Δήµου Αθηναίων µε εµπορικές, γραφειακές, αναψυχής και άλλες χρήσεις, γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο µπάσκετ, λοιπές αθλητικές εγκαταστάσεις, 6.500 θέσεις στάθµευσης). Ό,τι ορίζει ο νόµος, δηλαδή 30%, δεν καλύπτεται και υποχρεωτικά θα πρασινίσει. Όµως, και αυτό το ελάχιστο πράσινο είναι όπως ο υποχρεωτικός ακάλυπτος µιας τυπικής οικοδοµής τής Αθήνας που έχει τσιµεντώσει τα υπόγεια, έχει εισόδους και εξόδους πάρκινγκ και έχει εγκλωβίσει θάµνους µέσα σε ζαντινιέρες.

Δεν θα προκύψει καµία σοβαρή έκταση πράσινου, γιατί δεν πρόκειται φυσικά οι φίλαθλοι και οι καταναλωτές να κυκλοφορούν πάνω στο χώµα. Εξ ου και ο παραπλανητικός όρος «αστική πλατεία», εξ ου και οι λεπτές διαφορές αποχρώσεων πράσινου στο σχέδιο, ώστε να φέρεται ως πράσινο ο χλοοτάπητας του γηπέδου και η ταράτσα τού πολυλειτουργικού κτιρίου τού Δήµου. Η κατάσταση, όσον αφορά τους πράσινους χώρους, είναι τραγική.

Το master plan επαληθεύει τις αιτιάσεις όλων όσων αντιδρούν στη λεγόµενη ανάπλαση Βοτανικού – Λ. Αλεξάνδρας και επιβάλλει τη συνέχιση των αγώνων για την αποτροπή της.

* Η Eλένη Πορτάλιου είναι δηµοτική σύµβουλος του Δήµου Αθηναίων µε την «Aνοιχτή Πόλη».